مدل سازی اثر توزیع جغرافیایی جربیل بزرگ (Rhombomis opimus) بر پراکنش پشه خاکی Phlebotomus papatasi در استان گلستان

امروزه شناسایی تأثیر توزیع و پراکنش جغرافیایی گونه ­هایی که به ­عنوان مخازن عوامل بیماری­زا به انسان می ­باشند، به ­منظور برنامه ­­ریزی­ حفاظتی و کنترل بیماری­ ها از طریق روش ­های زیست-اکولوژیکی اجتناب ­ناپذیر است. هدف این مطالعه، ارزیابی اثرات توزیع جغرافیایی جربیل بزرگ (Rhombomis opimus)، به ­عنوان مخزن تک ­سلولی Lishmania major، بر توزیع جغرافیایی پشه خاکی (Phlebotomus papatasi)، به ­عنوان ناقل اصلی این انگل مولد لیشمانیوزجلدی روستایی، در استان گلستان می ­باشد. برای این منظور 378 نقطه ثبت شده از حضور این گونه پشه خاکی و 6 متغیر محیط زیستی شامل: اقلیم، ارتفاع، شاخص پوشش گیاهی، تیپ خاک، توزیع جغرافیایی و مطلوبیت زیستگاه جربیل بزرگ، به­ عنوان متغیرهای مستقل انتخاب شدند. سپس مدل­ سازی توزیع جغرافیایی این پشه خاکی، با استفاده از نقاط حضور آن و متغیرهای محیط زیستی، به کمک نرم­ افزار MaxEnt به ­روش بیشینه آنتروپی انجام گرفت. نتایج نشان داد تعدادی از متغیرهای محیط زیستی، از جمله متغیرهای توزیع جغرافیایی و مطلوبیت زیستگاه جربیل بزرگ بیش ­ترین تأثیر (89/3%) را در توزیع جغرافیایی گونه پشه فلبوتوموس پاپاسی داشته ­اند. درحالی­ که دیگر متغیرها باهم تأثیر نسبتاً کم (10/7%) را دارا بودند. براساس مدل ­سازی انجام شده در این تحقیق، زیستگاه این پشه خاکی به ­صورت پیوسته در شمال استان گلستان می­ باشد، به ­طوری­ که حدود 12/5 درصد از سطح استان گلستان به ­عنوان زیستگاه مطلوب این گونه پیش ­بینی شده ­اند. این پیش ­بینی می ­تواند در ارزیابی آسیب ­پذیر بودن مناطق به بیماری و اتخاذ استراتژی­ های پیشگیرانه و کنترل بیماری­ موثر باشد.